Column: Never waste a good crisis
28 maart 2023
Winston Churchill zei deze fameuze woorden aan het einde van de Tweede Wereldoorlog bij de oprichting van de Verenigde Naties, deze had namelijk niet bestaan als er geen Tweede Wereldoorlog was geweest.
Tijdens een crisis worden we vaak vindingrijk, en zien we mogelijkheden die we anders laten liggen. Vaak komen ontwikkelingen dan ook in een stroomversnelling terecht. Het woord ‘crisis' is oorspronkelijk afkomstig uit de Griekse taal en betekent letterlijk: een tweesprong in de weg. Eén afslag leidt naar een verbetering, en de andere zorgt ervoor dat de omstandigheden slechter worden. Dus iedere crisissituatie heeft altijd twee kanten.
Op dit moment zijn er meerdere crisissen die elkaar versterken. Mondiaal hebben we de oorlog in de Oekraïne, de naweeën van COVID, de grondstofcrisis en de klimaatcisis en nationaal kennen we de wooncrisis, de personeelscrisis en de stikstofcrisis. Al deze crisissen samen hebben er in de afgelopen jaren voor gezorgd dat de prijzen hard zijn gestegen. Mondiaal gezien heeft met name COVID en de oorlog in de Oekraïne ervoor gezorgd dat de prijzen van transport, olie, gas en grondstoffen hard zijn gestegen. Nationaal is het, kijkend naar de bouw, vooral de mismatch tussen vraag en aanbod waarbij de vraag naar bouwcapaciteit veel groter is dan het aanbod. Dit is mede veroorzaakt door de rentes die lang erg laag hebben gestaan.
De vraag is nu of al deze crisissen gaan leiden tot een crisis in de bouw. De voortekenen zijn in ieder geval niet gunstig. De rentes zijn gestegen, de vraag naar nieuwbouwwoningen is sterk afgenomen en de prijzen zijn extreem hoog. Het gevolg hiervan is dat veel projecten niet meer haalbaar zijn waardoor ze worden uitgesteld, de vraag naar capaciteit valt dus in hoog tempo weg. Tegelijkertijd zien we echter ook een beweging waarbij 'nieuwe' bouwmethodes - complete prefab woningen en circulair bouwen - laten zien dat een andere kijk mogelijkheden biedt om de bouwkosten te drukken.
En daar is de tweesprong, de vraag is alleen welk pad we gaan bewandelen. Blijven we stug vast houden aan oude principes en wachten we tot de wal het schip keert waardoor een tegengestelde beweging ontstaat? En waardoor, ten koste van een recessie, op den duur de prijzen weer dalen, het evenwicht weer wordt hersteld en we op de oude voet verder kunnen? Of grijpen we naar verbetering. Gebruiken we de kans die de crisis ons biedt om de bouw snel te hervormen, waardoor we meerdere crisissen tegelijk het hoofd bieden. Want laten we eerlijk zijn, als we door de 'nieuwe' bouwmethodes tegelijk meerdere crisissen het hoofd kunnen bieden, zijn we natuurlijk dom als we dat nalaten.
Ik ben benieuwd waar we volgend jaar rond deze tijd staan. Heeft de wal het schip dan gekeerd en zitten we in een diepe crisis met ontslagen, faillissementen en prijsdalingen? Zijn de prijzen op een meer natuurlijke manier weer gedaald waardoor de crisis is beperkt? Of hebben we het advies van Winston Churchill ter harte genomen en hebben we de kansen gepakt die de crisis ons biedt en komen we er sterker uit?
Huub Kamphuis, voorzitter NVBK
