BOUWKOSTENONTWIKKELING: PRINSJESDAG EN ANDERE INVLOEDEN

Op Prinsjesdag heeft de regering de plannen voor komend jaar bekendgemaakt. Tevens is de coronaperiode voorlopig nog niet afgelopen, maar misschien levert Covid-19 wel extra activiteiten in de bouw op. De stikstofproblemen zijn nog niet opgelost.
Welke invloed heeft dit op de bouwkosten in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs?

Prinsjesdag en de miljoenennota
De miljoenennota omschrijft de regeringsplannen voor 2021. Keuzes die hierin worden gemaakt, kunnen invloed hebben op de bouwsector. De regering heeft een groeifonds van € 20 miljard gecreëerd, maar het is nog niet duidelijk in hoeverre de bouw hiervan profiteert. Er liggen wel kansen, want verduurzaming en innovatie kunnen goed samen gaan.

Dit jaar was er verder niet veel aandacht voor de bouw, wel was er aandacht voor de woningmarkt. Er komen 14 nieuwe woningbouwlocaties en er komt een aanvullend budget van € 100 miljoen per jaar om tot oplossingen van het stikstofprobleem te komen.

Naast nieuwbouw was er aandacht voor verduurzaming van de bebouwde omgeving. In de praktijk komt dit neer op verbeterde isolatie, maar vooral op aanpassingen aan installaties en energieopwekking. De laatste twee zijn vooral installatietechnische werkzaamheden.

In de woningbouw is, door zowel extra nieuwbouw als verduurzaming, extra vraag naar bouwactiviteiten. Gezien de stikstofproblemen is dit voor nieuwbouw niet op korte termijn van invloed op de bouwkosten.

De markt
De verwachting was dat de coronacrisis zou resulteren in vraaguitval. Tot op heden lijkt dit mee te vallen. De orderportefeuilles van de aannemers in totaal nemen niet af, hoewel er bedrijven zijn waar wel werk wegvalt. Vooral in de woningbouw is er een toename van de orderportefeuilles.

Actueel is dat veel gebouwen een probleem hebben met de ventilatie. Met name in scholen is dit dankzij Covid-19 duidelijk geworden en de opgave om dit te verbeteren zal in het bijzonder voor de installatiebranche een grote opgave zijn. Van de bedrijven in de bouw heeft vooral de installatiebranche het druk. Dat was al zo voor de coronacrisis, maar neemt nu verder toe.

De uitvoering van het Klimaatakkoord gaat gewoon door, zodat hier de bouwbedrijven en weer de installatiebedrijven van kunnen profiteren.

Het blijft natuurlijk zo dat de bouw traag reageert op conjuncturele ontwikkelingen, zodat een terugval mogelijk later kan komen. Bij architecten is er nu al wel minder werk. Voor de uitvoeringswerkzaamheden is er nog geen reden om aan te nemen dat er een snelle vraaguitval komt. Uit onderzoek van het EIB blijkt dat de meerderheid van de bouwbedrijven geen wijzigingen in de prijzen verwacht. Dit is een opvallende conclusie omdat het afgeven van bouwvergunningen voor nieuwbouw als gevolg van stikstof nog maar mondjesmaat gebeurt. De bevindingen van het EIB komen overeen met de meest recent aanbestedingen, waarbij het prijsniveau nog steeds aan de hoge kant is.

Aanbod
Eerder constateerden we dat de coronacrisis tot gevolg had dat er schaarste aan bouwmaterialen ontstond. Momenteel is dit weer hersteld; in de meeste landen mag men weer produceren, soms in een wat aangepaste omgeving, maar het is veelal geen knelpunt. Indien er weer lock-downs komen, verandert de situatie snel.

De beschikbaarheid van personeel is wel een probleem. De uittocht van buitenlandse werknemers door Covid-19 is nog niet hersteld, zodat vakmensen nog schaars zijn. Bovendien zit de installatiebranche te springen om personeel. Aan de kant van de aannemers zijn er hierdoor risico’s in voldoende beschikbaarheid van vakbekwaam personeel. Deze risico’s worden vertaald in de aanneemsom.

Bouwkosten
We hebben op dit moment nog steeds veel onzekerheden in de economie. Dit jaar wordt een krimp van 5 % verwacht, maar in 2021 wordt al weer groei verwacht. De prijzen van grondstoffen en producten stabiliseren zich en stijgen beperkt. De CAO lonen in de bouw stijgen op 1 december met 2 %. Al met al is er een redelijk normale structurele prijsstijging te verwachten (1,5 – 2 % op jaarbasis).

De verwachting is dat op de langere termijn de prijzen zullen dalen. De conjuncturele index (stijging boven de structurele index) is sinds 2017 positief, maar zal naar verwachting medio 2021 over zijn. Deze daling was al ingezet voor Covid-19. DNB verwacht in 2021 wel weer economische groei, zodat er eind 2021 stabilisatie in de prijzen zal ontstaan.

Er kunnen wel verschillen ontstaan in het prijsverloop voor bouwkundige werkzaamheden en voor installaties. Voor installaties is er een grotere krapte op de arbeidsmarkt en dat zal zich vertalen in hogere arbeidskosten. Indien alleen installatietechnische werkzaamheden worden aanbesteed, zal het prijsniveau meer stijgen/ niet dalen.

BENG (Bijna energie neutrale gebouw) wordt vanaf 1 januari 2021 van kracht voor nieuwe bouwvergunningen. Zoals wij in een eerder artikel hadden vermeld, stijgen de bouw -en investeringskosten door BENG met 3- 7 %. Voor gezondheidszorggebouwen en onderwijsgebouwen zal de stijging aan de bovenkant van deze range liggen (5-7%) en voor bedrijfsgebouwen en kantoren aan de onderkant (3-5%). Deze stijging komt bovenop de hiervoor vermelde structurele en conjuncturele stijgingen. Indien nu budgetten worden vastgesteld voor nieuwbouwprojecten waarbij de bouwaanvraag (omgevingsvergunning) na 1 januari 2021 wordt aangevraagd, moet men hier in de budgettering rekening mee houden.

In onderstaande figuren is nog geen rekening gehouden met BENG. De figuren hebben als uitgangspunt dat de beperkingen als gevolg van corona over enkele maanden weer afnemen. Het effect is groter als beperkingen nog een jaar of 2 duren.

Conclusie
Grote invloed voor de bouw lijken de plannen uit de miljoenennota niet te hebben, met uitzondering van de woningbouw op termijn.
De terugloop in het bouwvolume die werd verwacht, lijkt mee te vallen. Knelpunt blijft de beschikbaarheid van personeel, vooral in de installatiebranche. Voor nieuwbouw lijken de trends van voor corona opnieuw te worden gevolgd. Als resultaat hiervan verwachten wij een stabilisatie van de bouwkosten in de loop van 2020 en een daling hierna. De grote en de duur van de daling is onzeker.

Nieuwe ontwikkelingen met Covid-19 kunnen de situatie echter weer drastisch veranderen, zoals de minister van financiën bij de presentatie van de miljoenennota ook al aangaf.

Frank Michielen
AT Osborne

Dit artikel is ook geplaatst op de website van AT Osborne.