Scriptie in beeld - De meerkosten van een circulair gebouw - Onno Potters

Circulariteitseisen zien we steeds vaker genoemd worden in de aanbestedingen. Dit is natuurlijk een goed teken met de kennis dat de bouw in 2050 circulair moet zijn (Nederland Circulair in 2050, Rijksoverheid). Voor mijn afstudeer onderzoek van de opleiding Bouwkostendeskundige van Vitruvius heb ik een onderzoek gedaan naar de meerkosten van een circulair gebouw en of deze mogelijk terug verdiend kunnen worden in de gebouwlevensduur. In dat onderzoek is geanalyseerd wat de meerkosten zijn indien een traditioneel gebouw ontwerp, bestaande uit een betoncasco, kalkzandsteen binnenblad en metselwerk gevel, circulair wordt uitgevoerd. Dit artikel is een beknopte versie van het onderzoek.

 Definitie circulair bouwen
Voordat er begonnen kon worden met het circulair maken van het traditionele ontwerp is eerst de definitie van een circulair gebouw onderzocht. Momenteel zijn er diverse methoden om de circulariteit van een gebouw te benchmarken. Zo heeft GPR-gebouw de CPG-index ontwikkeld in GPR-gebouw versie 4. Daarnaast heeft Alba Concepts in samenwerking met de Technische Universiteit Eindhoven BCI-gebouw ontwikkeld. Beide methoden geven een gebouw een circulariteitsscore, echter is er geen ondergrens aangegeven wanneer een gebouw circulair is. Indien je voor een circulair gebouw een subsidie zou aanvragen wordt er door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland wel een ondergrens gedefinieerd. De volgende eisen zijn van de RVO zijn overgenomen om een circulair gebouw te definiëren. Ten eerste moeten alle toegepaste materialen in het gebouw, met uitzondering van de fundering en de installaties, op volumebasis bestaan uit minimaal 50% hernieuwbare grondstoffen, 25% hergebruikte bouwstoffen of 25% demontabele bouwstoffen. Daarnaast geldt een eis dat de Milieu Prestatie Gebouw berekening (MPG) een uitkomst heeft die lager is dan €0,50 per m2 bvo per jaar. Met de kennis van deze eisen is eerst berekend in hoeverre het bestaande ‘traditionele’ gebouwontwerp reeds aan deze eisen voldoet en wat de bijbehorende bouwkosten zijn.

Casegebouw
Het case gebouw betreft een appartementen complex met vijf bouwlagen. Opgebouwd met een dragend betoncasco en metselwerk gevels. Tijdens het onderzoek was het ontwerp in de VO-fase. Zoals te verwachten voldoet het traditionele ontwerp niet aan de eisen voor een circulair gebouw.

Van traditioneel naar circulair case gebouw
Vervolgens zijn er diverse materialen en elementen in het gebouw ontwerp gewijzigd naar circulaire alternatieve materialen om aan de eisen van circulariteit te voldoen. Voor het betoncasco is gekozen om enkel het beton ‘circulairder’ te maken door het Circulaire beton van New Horizons uit uitgangspunt te nemen. Wel is de dakvloer en draagconstructie van de dakvloer gewijzigd naar kruislaagshout (CLT) constructie, dit is eenvoudig uitwisselbaar. Het geheel wijzigen van de betonconstructie naar CLT zorgde voor zoveel aanvullende materialen om aan de bestaande overspanningseisen, geluidseisen en branddoorslageisen te voldoen dat het klimaatvoordeel van de hout teniet werd gedaan in de MPG-berekening, met als uitgangspunt een levensduur van 100 jaar voor het casco. Daarnaast is de metselwerk gevel gewijzigd naar een houten latten gevel en een houtskeletbouw binnenblad. Voor de buitenkozijnen is het uitgangspunt dat deze losmaakbaar gedetailleerd en uitgevoerd worden. De dakafwerking is gewijzigd naar een Circulair, Citumen en EPS-isolatie, een product van New Horizon. De niet-dragende binnenwanden in het complex zijn van kalkzandsteen gewijzigd naar HSB-wanden en de lichte scheidingswanden in de woningen zijn uitgevoerd met Faay paneelwanden. Ten slotte is de zwevende cement dekvloer grotendeels gewijzigd naar een droge dekvloer met een biobased isolatie. Met al deze wijzigingen voldoet het gebouw aan de eerste gestelde circulariteitseisen, zie tabel 1.

Tabel 1:

Conclusie
Bovenstaande wijzigingen hebben gezorgd voor een significantie stijging van de bouwkosten, namelijk 21%. De kosten zijn te zien in tabel 2.

Als laatste onderzoeks-stap is voor beide varianten een exploitatieberekening gemaakt om te onderzoeken of de meerkosten van de circulaire variant terug te verdienen zijn over de gebouwlevensduur. De conclusie hiervan is dat, met de genomen uitgangspunten, de meerkosten van het circulaire ontwerp zich slecht marginaal terugverdienen tijdens de exploitatie. Het verschil tussen de varianten verkleint van circa €1,62 miljoen bij de bouw naar circa €1,36 miljoen bij einde exploitatie in jaar 40, bij gelijke kostenstijgingen en discontovoet. Wel valt op te merken dat het behaalde rendement bij de circulaire variant (4.7%) slechts 1 procentpunt lager ligt dan de geëiste discontovoet, 5,74%.

Tabel 2:

Aanbevelingen
Uit dit onderzoek is gebleken dat de meerkosten van een circulair gebouw zich niet geheel laten terugverdienen met de restwaarde van de circulaire materialen over de beschouwde periode van 40 jaar, bij de geëiste discontovoet. Wel kan het voor een opdrachtgever de meerwaarde hebben om voor de circulaire variant te kiezen. Dit omdat de circulaire variant nu eenmaal beter is voor het klimaat en bijdraagt aan de doelstelling van een Circulair Nederland in 2050 tegen een geringe meerprijs. Mogelijk komt er een belasting op de CO₂ uitstoot van materialen. Hiermee zou het financieel gezien aantrekkelijker kunnen worden om voor circulaire bouw te gaan.

Wil u meer informatie over het onderzoek van Onno Potters, neemt u contact op met pon@rothuizen.eu.